Yağlama eksikliğinden dolayi krapaj hasarlari ile ilgili genel bilgiler
Yağlama eksikliğinden dolayı krapaj hasarları genel olarak, yani silindir ve piston arasında yeterli boşluk olsa dahi söz konusu olabilir. Bu durumda yağ tabakası yüksek ısı derecesinden dolayı veya yakıt taşması sonucunda çoğu kez sadece ilgili yerle sınırlı olarak kesilir. Bu alanlarda yağlanmayan pistonların, piston segmanlarının ve silindir gömleklerinin yüzeyleri birbirine sürtünür. Bunun sonucunda çok kısa bir süre sonra yoğun aşınmış yüzeylerin söz konusu olduğu krapaj hasarları oluşur.
Piston ve silindir arasında yağ eksikliği nedeniyle yeterli bir yağlama tabakası oluşmadığında da benzer bir durum söz konusudur.
Yağlama eksikliğinden dolayi krapaj hasarinin karakteristik özellikleri:
Tamamen bozulmuş yağ tabakasında:
Özellikle piston eteğinde aralıksız sık, aşıntılı, koyu renkli yüzeye sahip krapaj hasarları.
Yağ eksikliğinde:
Özellikler, yüzeyin renk alması dışında, yukarıda belirtilen hasar ile aynıdır. Krapaj yerlerinin yüzeyi metalik olarak neredeyse temiz durumdadır ve koyu renkli değildir. Yağ eksikliği, silindir yüzeyinin tamamını etkiler. Bu nedenle pistonda, henüz başlangıç aşamasında çoğu zaman hem basınç hem de karşı basınç tarafında krapaj yerleri görülmektedir.
- Basınç tarafında piston eteğinde krapaj yerleri; krapajlar kısmen piston segmanı bölgesine kadar uzanır.
- Karşı basınç tarafında hafif krapaj yerleri.
- Krapaj yerlerinin yüzeyi parlak ve metalik olarak neredeyse saftır.
Değerlendirme
Piston ve silindir deliği arasında akut yağlama eksikliği mevcuttu. Krapaj yerlerinin metalik açıdan neredeyse saf yüzeyi, krapaj hasarı oluştuğu anda henüz yağ tabakasının var olmuş olduğunu, fakat önemli ölçüde zayıflamış olduğunu gösterir. Hafif hasardan dolayı burada geçici bir yağ eksikliği veya başlangıç aşamasında olan bir hasar söz konusu olabilir. Motor çalıştırılmaya devam edilseydi, daha ağır hasarlar meydana gelirdi.
BILGI
Bu tür yağlama eksikliğinden dolayı krapajlarda hasar yeri her zaman hasarsız olan, çalışan pistonda normal aşınma görünümünün oluştuğu piston eteği bölgesindedir.
Olasi sebepleri
Aşağıdakiler nedeniyle yetersiz yağlama:
- Çok az motor yağı.
- Motorda çok düşük yağ basıncı (yağ pompası, aşırı basınç valfi vs.): Krank milinin yatak yerlerinden çok az yağ çıkıyor. Krank milinden sıçrayan ve savrulan yağ ile yağlanan silindir yüzeyi yeterince yağlama yağı ile beslenmiyor.
- Piston soğutması için yağ püskürtme memesi bozuldu.
- Pistonun basınç tarafında çok yoğun çatlak yüzeyli ağır, koyu renkli krapaj yerleri.
- Karşı taraftaki piston eteği tarafı hasarsız.
- Başlangıç aşamasında piston segmanı bölgesi genelde hasarsızdır.
Değerlendirme
Bu, genelde basınç tarafında ve nadiren karşı basınç tarafında meydana gelen, yağlama eksikliğinden dolayı olan tipik bir krapaj hasarıdır. Bu hasar, yağlama tabakası sadece bir silindir yarısında koptuğu zaman oluşur. Bunun nedeni, yerel olarak sınırlanan bir yağlama eksikliği veya ilgili silindir tarafının aşırı ısınmasıdır. Hasar sebebi olarak yağ boşluğu olmaması durumu söz konusu olamaz, çünkü ağır krapaj hasarına rağmen karşı tarafta hiçbir karşı baskı izi mevcut değildir.
Olasi sebepleri
- Soğutma sisteminde soğutma maddesinin eksik olmasından, hava kabarcıkları olmasından, kir tortuları olmasından veya soğutma devresinde başka arızaların mevcut olmasından dolayı soğutmanın kısmen bozulması.
- Dilimli silindirlerde dışta biriken kirler nedeniyle yerel aşırı ısınmalar ve bunun sonucunda yağ tabakasının bozulması söz konusu olabilir.
- Hava ile soğutulan motorlarda: Hava yönlendirme saclarının bozuk, eksik veya yanlış monte edilmiş olması.
- Piston soğutması için yağ püskürtme memesinin bozulması.
- Çok düşük yağ basıncı: Yağ püskürtme memeli biyellerde silindir basınç tarafının yetersiz yağlanması.
- Yağın incelmesi veya kullanım amacı için uygun olmayan bir yağ kalitesinin kullanılması sonucu daha yoğun yük uygulanan silindir basınç tarafında yetersiz yağlama.
Piston eteğinde, normal bir piston aşınma görünümü yerine ince, keskin sınırlı, boylamasına sürtünme yerleri.
Değerlendirme
Yanmamış yakıt, silindir hareket yüzeyinde yoğuşur ve taşıyıcı yağ tabakasını inceltir veya yıkayarak yok eder. Bunun sonucunda kaydırma ortakları olan piston ve silindir deliği arasında yağsız çalışma gerçekleşir ve bundan dolayı da uzun, dar sürtünme yerleri meydana gelir. Piston segmanı bölgesi, çoğu zaman hasarsız kalır.
BILGI
Yakıt nedeniyle aşınmada hasar, piston eteğinde taşıyıcı yerlerde meydana gelir. Hasarsız bir pistonda bu noktada normal aşınma görünümü oluşur.
Olasi sebepleri
- Karışım hazırlamasında veya ateşleme sisteminde hata nedeniyle aşırı yağlı motor çalışması ve yanma bozuklukları.
- Yetersiz kompresyon nedeniyle eksik yanma.
- Soğuk çalıştırma tertibatı arızalı veya çok uzun süre devreye alındı (karbüratörlü motor).
- Sık sık kısa mesafeli sürüşlerden ya da aşırı yağlanmadan (zengin karışım) dolayı yağın incelmesi veya sulanması.
- Yer bakımından sınırlı krapaj yerleri, ağırlıklı olarak ateş segman setinde.
- Krapaj yerlerinin yüzeyi, pürüzlü ve sürtünme sonucu aşınmış, kısmen büyük malzeme parçaları kopmuş.
Değerlendirme
Enjeksiyon memesindeki bir hatadan dolayı atomize edilmemiş yakıt silindir duvarına kadar püskürtüldü ve orada tamamen yağsız çalışma gerçekleşene kadar yağ tabakasını zayıflattı. Bunun sonucunda ateş segman setinde silindir duvarı ile geçici olarak kaynak bağlantısı oluşturacak kadar yoğun krapajlar meydana geldi. Bu kaynak bağlantısı nedeniyle piston başından parçalar koptu.
Olasi sebepleri
- Sızdıran, damlamayan, kirli veya yanlış enjeksiyon memeleri.
- Deforme olmuş enjeksiyon memesi gövdesinden dolayı sıkışan enjektör iğnesi (yanlış sıkma torku).
- Yanlış enjeksiyon zamanı (besleme başlangıcı).
- Piston segmanı çalışma yüzeylerinde krapaj çizgileri ve yanık lekeleri (Şek. 1 ve 2).
- Silindir deliklerinde boylamasına çizgiler (gösterilmemiştir).
- Başlangıç aşamasında: Ateş segman setinde krapaj başlangıcı (Şek. 3 – sağ üst).
- İlerlemiş aşamada: Krapaj çizgilerinin tüm pistona yayılması (Şek. 4).
Değerlendirme
Bu tür hasarlar öncelikle alıştırma aşamasında yüksek yük altında, piston segmanları eksik alıştırmadan dolayı henüz tam sızdırmazlık etkisine ulaşmamışken ortaya çıkar (öncelikle dizel pistonlarda). Piston segmanlarının yanından akan yanma gazları, piston segmanlarını ve silindir duvarını aşırı ısıtır ve yağ tabakası bozulur.
Hatalı yakıt yanma işlemi ve artan sıcaklık dereceleri ya da piston ile silindirin yeterli derecede soğutulmaması da yağlama tabakasını etkiler veya bozar. Bunun sonucunda segmanlarda önce yağsız çalışma söz konusu olur ve buna bağlı olarak yanık lekeleri meydana gelir. Piston, yağsız silindir bölümlerinden de geçtiğinden, öncelikle ateş segman setinde krapaj başlangıcı ve sonraki hasar durumunda piston eteğinin tamamında krapaj yerleri meydana gelir (Şek. 4).
Olasi sebepleri
- Alıştırma aşamasında motora aşırı yüklenme.
- Silindirin honlama işleminde uygulanan yüzey kalitesi, motor yağının silindir yüzeyine tutunması için yeterli değildi (grafit damarlarının sıkıştırılması, sac kaplama oluşması, yetersiz pürüzlülük ve/veya yanlış honlama açısı).
- Uygun olmayan yağlama yağı (yanlış yağ kalitesi ve viskozite).
- Silindir çalışma yüzeylerindeki ısı derecesi çok yüksekti (soğutma sisteminde hatalı fonksiyonlar ya da saran soğutma kanallarında tortular).
- Yanma bozuklukları nedeniyle yanma esnasında yüksek sıcaklık (yağsız karışım, yanlış ateşlemeler, damlayan veya sızdıran enjeksiyon memeleri).
- Piston ve krank mili yataklarından çok az sıçrayan ve savrulan yağdan dolayı silindir çalışma yüzeylerinde yetersiz yağ beslemesi.