Silindirler ve silindir gömlekleri Bölüm 2
Diyagnoz (teşhis) bilgileri
Silindir gömleğinin dış çapında korozyon izleri görülüyor mu? Silindirlerdeki çalışma yüzeyleri parlak, düzensiz aşınma görüntüleri gösteriyor mu? Bozuk turbo, silindir ve pistonda hangi sonuçlara yol açabilir? Basınç ve karşı basınç tarafında piston sıkışması nereden geliyor? Dikkate değer bilgileri burada bulabilirsiniz.
- Silindir gömleğinin dış çapında korozyon (Şek. 1).
- Silindir yüzeyinde münferit, çok parlak cilalama yerleri olan, düzensiz aşınma görüntüsü (Şek. 2).
- Pistonda hasar yok.
- Sızdırmazlık yerlerinde, özellikle radyal mil keçelerinde yağ kaybı.
Silindirler içinde hareket yüzeylerinde çok parlak, düzensiz izler olması daima silindirde şekil değişmesi, deformasyon olduğunun belirtisidir. Islak ve kuru silindir gömlekleri, hemen montaj esnasında deforme olabilir. Deforme olmuş silindir deliklerinin piston segmanları, ne yağa karşı, ne de yanma gazlarına karşı tam sızdırmazlık sağlamaz.
Yağ, segmanların yanından geçerek yanma odasına girer ve orada yakılır. Yanma gazları daha fazla miktarda pistonun yanından geçer ve krank karterindeki basıncı arttırır. Bu aşırı basınç motorda sızdırmazlık yerlerinde ve özellikle radyal mil keçelerinde yağ kaybına neden olur. Ayrıca yağ, valf kılavuzları üzerinden emme ve egzoz kanallarına bastırılır ve motor tarafından yakılır veya dışarı atılır.
- Motor bloğunun temel deliklerinde, kuru silindir gömleklerinde temas korozyonundan dolayı çok kez yoğun düzgünsüzlükler oluşuyor (geçiş pası, Şek. 1). Koruyucu önlemler: Silindirin temel deliğini iyice temizleyin ya da bu çözüm getirmiyorsa, silindirin temel deliklerini yeniden işleyin ve ardından silindir gömleklerini dış fazlalık ölçüsü* ile monte edin. İnce duvarlı silindir gömlekleri tüm uzunluk ve çevre boyunca temas edebilmelidir. Aksi takdirde silindir gömlekleri, temel deliklere montaj esnasında deforme olur. Bu deformasyon, işletim esnasında artar. Kuru silindir gömleklerinde Pressfit ve Slipfit modelleri arasında ayrım yapılır. Pressfit silindir gömlekleri, motor bloğunun içine preslenir ve presleme işleminden sonra delinmeli ve honlanmalıdır. Slipfit silindir gömlekleri kullanıma hazır durumdadır ve sadece ana delik içine itilip takılır. Silindir gömleği ve silindirin ana deliği arasındaki boşluktan dolayı, bu model, Pressfit silindir gömleğine kıyasla daha fazla deformasyon ve korozyon eğilimi gösterir.
- Silindir kapağı cıvatalarının düzensiz veya yanlış sıkılması.
- Motor bloğunda ve silindir kapağında düzgün olmayan oturma yüzeyleri.
- Silindir kapağı cıvatalarının kirli veya yalama yapmış vida dişleri.
- Yanlış veya uygun olmayan silindir kapağı contası.
- Gövdede yanlış gömlek flanşı temas yüzeyi nedeniyle yoğun silindir deformasyonu, yanlış gömlek çıkıntısı ve deforme olmuş ve/veya vurarak yerinden çıkarılmış alt gömlek kılavuzu.
- Gövde içinde çok gevşek veya çok sıkı gömlek yuvası (kuru silindir gömleklerinde).
Özellikle dilimli silindirlerde:
- Dilimli silindirlerde kaçıklık hatası. Tek tek duran dilimli silindirler, krank karterine ve silindir kapağına tam olarak paralel olmalı ve aynı yüksekliğe sahip olmalıdır.
- Yanlış monte edilmiş veya mevcut olmayan hava yönlendirme sacları.
- Sabitleme pimleri, deliklerde silindir gövdesine temas ediyor.
- Bitişikteki silindire mekanik kontak.
- Emme ve egzoz gazı manifoldunda aynı hizada olmayan sızdırmazlık yüzeyleri. Silindir kapakları sıkılmadan önce emme ve egzoz gazı manifoldu monte edilmelidir. Sebebi: Tüm sızdırmazlık yüzeyleri aynı hizada olmalıdır, dilimli silindiri ve silindir kapakları, manifold sıkılırken deforme olmamalıdır.
Silindir gömlekleri olmayan motorlar için özel:
Deforme olmuş silindir delikleri. Belirli motorlar, silindir kapağının montajında deformasyon eğilimi gösterir. Bu motorlar, normal şekilde delinip honlandığında, daha sonra işletim esnasında deformasyon sorunları meydana gelebilir.
Öneri:
Doğrudan motor bloğu içine delinip açılmış silindirleri olan silindir gömleksiz motor bloklarında, silindir işlenmeden önce silindir oturma (conta) yüzeyi üzerine bir baskı plakasının (honlama gözlüğü) vidalanması tavsiye edilir. Bu plaka, su kanalları hariç, motor bloğundaki tüm delikleri içerir ve birkaç santimetre kalınlığındadır. Baskı plakası, belirtilen sıkma torklarıyla vidalandığında, monte edilmiş bir silindir kapağının gerilim koşullarını sağlar. İlgili silindir kapağı cıvataları sıkılırken silindir deliklerinde oluşabilecek muhtemel deformasyonlar bu sayede tanımlanmış bir şekilde oluşturulur ve işleme esnasında dikkate alınabilir. Böylece silindir deliğinin, daha sonra motor işletiminde geniş ölçüde yuvarlak ve silindirik olması sağlanır (kusursuz işleme sağlandığından yola çıkılarak).
- Silindir çalışma yüzeyinde çok parlak, honlama yapısı olmayan kaplamasız yerler (Şek. 1 ve 2).
- Pistonlarda aşınma izleri yok.
- Ateş segman setinde kurum birikmeleri.
- Yüksek yağ tüketimi.
Bu tür aşınma hasarları, çalışma esnasında pistonun ateş segman setinde yanmış yağın ve yanma artıklarının sert bir kurum tabakası oluşturması halinde ortaya çıkar (Şek. 3). Bu kurum tabakası, aşındırıcı özelliklere sahiptir. Çalışma esnasında pistonun yukarı aşağı hareketinden ve temas tarafını değiştirmesinden dolayı üst silindir kısmında daha fazla aşınmaya neden olur. Yüksek yağ tüketiminin sebebi, parlak yerler değildir. Silindirde cilalama yerlerinden dolayı güçlü bir yuvarlaklık sapması söz konusu değil. Piston segmanları sızdırmazlık sağlamaya devam ediyor. Silindirin yağlanması da etkilenmez, çünkü honlama özelliği kaybolsa da, silindir yüzeyindeki açık grafit izleri daha yeterince yağ tutabilmektedir. Böyle bir hasarın değerlendirilmesinde, cilalanmış alanların sadece karbonlaşmış ateş segman seti ile teması olmuş silindir alanlarında mevcut olduğunun dikkate alınması önemlidir. Başka noktalarda da parlak yerler varsa, hasarın sebebi muhtemelen aşağıdakilerden kaynaklanır:
- Silindir deformasyonu (bkz. “Düzensiz silindir aşınması” bölümü),
- Yakıt taşması (bkz. “Pistonların, piston segmanlarının ve silindirin yakıt taşmasından dolayı aşınması” bölümü),
- Kir girişi (bkz. “Pistonların, piston segmanlarının ve silindirin kirden dolayı aşınması” bölümü).
- Arızalı turbo, motor hava tahliyesinde yetersiz yağ ayırması, arızalı valf şaftı contaları vs. nedeniyle yanma odasına aşırı miktarda motor yağı girişi.
- Daha yüksek Blow-by (üfleme) gazları emisyonu veya arızalı krank karteri hava tahliye valfinden dolayı krank karterinde yüksek basınç.
- Silindirin yüzey kalitesi yetersiz ve bu nedenle yanma odasına daha fazla yağ giriyor (bkz. “Motorun rektifiye edilmesinden kısa süre sonra piston segmanı aşınması” bölümü).
- İzin verilmemiş motor yağları ya da düşük kaliteli motor yağları kullanılması.
- Silindir gömleğinin üst bölgesinde çatlama sonucu ciddi hasarlar ve çalışma yüzeyinde krapaj yerleri mevcut (Şek. 2 ve 3).
- Basınç ve karşı basınç tarafında piston sıkışması.
- Piston tabanında: Krapaj yerleri bölgesinde çukur biçiminde girinti (Şek. 4).
Silindir gömleği, hidrolik kilitlenmeden dolayı hasar gördü. Hidrolik kilitlenme, silindir gömleğini parçaladı ve piston tabanına baskı uygulayarak bir çukur açtı.
Piston malzemesi dışarıya doğru sıkıştırıldı ve silindir deliğinde pistonun boşluğunun çok fazla daralmasına neden oldu. Hidrolik kilitlenmenin çalışma esnasında mı, yoksa motorun çalıştırılması esnasında mı meydana geldiği artık tespit edilememektedir.
- Araç sulardan geçerken ya da aracın ön tarafından veya yanından geçen araçlardan çok fazla su sıçraması halinde istenmeden su emilmesi.
- Motor dururken silindirin aşağıdakilerle dolması:
- Silindir kapağı contasının sızdırması veya parçalarda çatlaklar nedeniyle soğutma maddesi.
- Sızdıran enjeksiyon memeleri nedeniyle yakıt. Enjeksiyon sisteminde kalan basınç, sızdıran meme üzerinden silindirin içine boşalır. Hasar, çalıştırma esnasında meydana gelir.
